ترک‌های دیوارهای بنایی: انواع، دلایل و راه‌های تعمیر ترک‌ها

انواع مختلفی از ترک‌ها در دیوارهای بنایی ساختمان رخ می‌دهد که این ترک‌ها می‌توانند جزیی و ناچیز باشند، در برخی موارد نیاز به تعمیرات پرهزینه داشته باشند و در بعضی موارد شدیدتر، تنها راه حل، تخریب کامل دیوار باشد. علت این ترک‌ها در دیوارهای بنایی می‌تواند حرکت ساختمان به دلیل نشست براثر وزن سازه (Settlement) و نشست به دلیل سست شدن زمین زیر سازه (subsidence) باشد.

نشست براثر وزن سازه و نشست براثر سست شدن زمین در شکل زیر نشان داده شده است:

نشست براثر وزن سازه به دلیل فشار روبه پایین ناشی از بارهای وارده بر دیوار رخ می‌دهد و نشست بر اثر سستی زمین به دلیل نشست خاک زیر پی‌ها اتفاق می‌افتد. نشست براثر وزن سازه، معمولا از طریق تعمیرات ظاهری به آسانی حل می‌شود، درحالی‌که تعمیر ترک‌های ناشی از نشست براثر سستی زمین، می‌تواند دشوار و پرهزینه باشد. در حالتی ممکن است نشست دیوارها موجب نشست زمین شود. اگر آب‌روها به یک برش یا ترک ساختمان که ناشی از نشست است متصل شوند، نشتی بعدی با شستن خاک زیرین، می‌تواند موجب نشست زمین شود. همه‌ی ساختمان‌ها هنگام ساخت، دچار نشست می‌شوند؛ نکته نگه داشتن میزان نشست در پایین‌ترین حد ممکن است. دلایل دیگر حرکت سازه و ایجاد ترک، براثر طراحی ضعیف، روش‌های ساخت نامرغوب یا نگهداری نامناسب، هستند. در توضیح شکلی که به صورت آجرکاری نشان داده شده است باید گفت: با این حال ترک‌ها در سنگ‌کاری به روشی مشابه، رخ خواهند داد.

دیوارها تحت تاثیر دما و رطوبت هستند. مصالح دیوارها ممکن است متحمل انقباض اولیه و یا انبساط و انقباض‌های بعدی شوند. این حرکت باعث به وجود آمدن ترک‌های انبساطی در دیوارهای بنایی می‌شود. ترکی که در تصویر نشان داده شده است، عمودی است که در اغلب موارد این‌چنین است. با این حال گاهی اوقات ترک، مسیری که کمترین مقاومت را دارد را دنبال می‌کند و در نهایت ممکن است ترک به شکل پله‌ای دربیاید.

ترک‌های انبساطی اغلب بالای دهانه‌های پنجره‌ها و درها دیده می‌شوند. جایی که خود بازشو به ایجاد ترک کمک می‌کند. این نوع ترک‌ها عرض ثابتی دارند و به همین دلیل از سایر ترک‌های جدی‌تر متمایزند.

ترک‌های انبساطی اهمیت سازه‌ای واقعی ندارند، با این وجود ممکن است در خانه‌های آجری، آب به داخل حفره راه پیدا کند و نتیجتا موجب از بین رفتن اتصال دیوارها شود. بنابراین توصیه می‌شود ترک‌ها را به وسیله‌ی ماستیک و یا ترکیبات درزگیر پرکنید. با این حال برای ترک‌های شدیدتر، ایجاد یک درز انبساط، معقول‌تر است. این روش به این صورت است که داخل دیوار بریده می-شود و به وسیله‌ی مصالح قابل فشرده شدن از داخل پر می‌شود و از بیرون با پوشش ضدآب پوشانده می‌شود. در برخی از ساختمان‌های مدرن، این فرآیند در مرحله‌ی ساخت و ساز انجام می‌شود و سپس پشت لوله‌های ناودانی پنهان می‌شوند.

دلایل

چهار دلیل ترک‌های بالای بازشوها در دیوارهای بنایی عبارتنداز:

متداول‌ترین علت این نوع ترک‌ها در دیوار، برداشتن قاب پنجره‌های موجود و نصب PVCu است.

بهترین تعمیر این است که نعل‌درگاه را دوباره نصب کنید و آجرکاری بالای آن را ترمیم کنید و یا از نو بسازید و پنجره را دوباره نصب کنید. تعمیر ضعیف، آن است که کاری بیشتر از پر کردن ترک‌ها انجام ندهید، درحالی که آجرکاری اکنون روی قاب جدید قرار گرفته است. با این حال، ریزش آجرهای بالای بازشو، در زمان تعویض بعدی پنجره، محتمل خواهد بود.

میزان صحیح طول تکیه‌گاه تیر نعل درگاه بالای بازشو 150 میلی‌متر از هر طرف است. اگر این مقدار کافی نباشد، نعل‌ درگاه خواهد افتاد و در دیوار ترک ظاهر می‌شود.

توصیه می‌شود نعل درگاه تعویض شود. با این حال، یک بار دیگر تعمیر کردن، تا زمان تعویض مجدد پنجره یا در کافی خواهد بود.

این مورد اغلب در بالای نعل درگاهی‌های طبقه‌ی اول، جایی که تیرهای سقف مستقیما به بالای بازشوهای پنجره متصل شده است، اتفاق می‌افتد. بار اعمال شده برای نعل درگاه بسیار زیاد است که بتواند آن را تحمل کند و فشار رو به پایین باعث ایجاد ترک می‌شود.

تعویض نعل درگاهی برای یک بار دیگر توصیه می‌شود. شدت و سن این ترک‌ها تعیین می‌کند که تا زمان تعویض پنجره، یک ترمیم ساده کفایت می‌کند یا خیر.

در برخی از ملک‌ها هیچ نعل درگاهی که روی تیر قاب پنجره قرار گیرد، برای نگهداری مصالح بالای آن، درنظر گرفته نمی‌شود. اما به محض تعویض پنجره، ترک‌ها اتفاق می‌افتند.

لازم است که نعل درگاه جدید نصب شود و ترک‌ها تعمیر شود.

اتصالات دیوارها، فلزی هستند که هم در دیوارهای آجری ساده و هم در دیوارهای تو خالی که با آجرچینی ساخته می‌شوند، به منظور نگه داشتن پوسته‌ی بیرونی به داخل، ساخته می‌شود. معمولا تخریب زمانی اتفاق می‌افتد که اتصالات زنگ می‌زنند. هنگامی که اتصالات فلزی زنگ می‌زنند، منبسط می‌شوند و باعث ایجاد ترک‌هایی می‌شوند که معمولا در هر ششمین رج آجرچینی، به صورت افقی در ملات‌های اتصال دیده می‌شود.

تعویض اتصالات دیوارها ضروری است. ترک‌خوردگی، یک نشانه‌ی اولیه از تخریب است. بدون تعویض، ممکن است ریزش دیوار اتفاق بیفتد. توصیه می‌شود اتصالات موجود حذف و مجددا ترمیم شود.

این مورد بدترین و جدی‌ترین نوع ترک در دیوارهای بنایی است و نتیجتا سخت-ترین مورد برای تعمیر. نشست زمین می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد:

این فهرست بی انتها است؛ با این حال، مشکل اساسی یکسان است؛ پی ساختمان در حال حرکت است. معمولا ترک‌ها اولین نشانه از یک مشکل هستند؛ این ترک‌ها اغلب به صورت جناغی هستند ( در قسمت بالا عرض بیشتری دارند) و ممکن است در گوشه‌های ساختمان و یا از بالا تا پایین دیوارها ایجاد شوند.

این مورد معمولا شامل نوعی پی‌ریزی است. با این حال، مشاوره‌ی تخصصی با یک مهندس سازه، مورد نیاز خواهد بود.

شکل این ترک‌ها شبیه به ترک‌های ناشی از نشست زمین است، با این حال، ترک در پای دیوار وسیع‌تر خواهد بود. متداول‌ترین دلیل بالا آمدن سطح زمین، انبساط رس خاک زیرین است. در ملک‌های قدیمی‌تر با پی‌های سطحی، رس می‌تواند بسته به شرایط آب و هوایی، منبسط و منقبض شود. اگر رس غرقاب شود، می-تواند منبسط شود و پی را به سمت بالا هل دهد که موجب ترک‌خوردگی می‌شود. هم‌چنین حذف درختان می‌تواند موجب بالا آمدن زمین شود. به همین دلیل است که درختانی که خیلی به ملک نزدیک هستند را باید به تدریج و به آرامی در طول چندین سال حذف کرد تا امکان حرکت تدریجی زمین فراهم شود.

در موارد شدید، پی‌ریزی و یا ایجاد پی‌های عمیق‌تر، تنها راه حل است. با این حال این یک تدبیر موثر است. در موارد مشکلات بالا آمدن زمین، راه حل حذف رس اطراف پی تا جای ممکن و جایگزین کردن آن با خاک سفت است.